WASHINGTON —

Stonehenge’in antik ritüel anlamı hala bir sır, ancak araştırmacılar ünlü taş çemberinin nasıl yaratıldığını anlamaya bir adım daha yaklaşıyor.

Araştırmacılar Çarşamba günü Nature dergisinde, anıtın ortasında düz duran eşsiz taşın, kuzeydoğu İskoçya’nın ucuna yakın bir yerden güney İngiltere’deki alana getirildiğini bildirdi. 5 metrelik (16 fit) taşın tekneyle mi yoksa karadan mı taşındığı belli değil – 740 kilometreden (460 mil) fazla bir yolculuk.

Çalışmaya dahil olmayan Exeter Üniversitesi arkeoloğu Susan Greaney, “Bu kadar uzaktan gelmesi şaşırtıcı” dedi.

Yüz yıldan fazla bir süredir bilim insanları Stonehenge’in merkezi kumtaşı levhasının — uzun zamandır “sunak taşı” olarak adlandırılıyordu — çok daha yakındaki Galler’den geldiğine inanıyorlardı. Ancak aynı araştırmacılardan bazılarının geçen yıl yaptığı bir çalışma, taşın Galler’in kumtaşı oluşumlarının jeolojisiyle uyuşmadığını gösterdi. Taşın gerçek kaynağı şimdiye kadar bilinmiyordu.

DOSYA – Dünya mirası alanı olan Stonehenge, 17 Aralık 2013’te İngiltere’nin Wiltshire kentinde görülüyor.

Çalışma için, ekibin sahadaki kayaları parçalamasına izin verilmedi, bunun yerine daha önceki kazılarda toplanan kaya parçalarındaki mineralleri analiz ettiler, bazıları 1840’lara dayanıyordu. İskoçya’nın kuzeydoğusundaki Orcadian Havzası’nın kumtaşı oluşumlarında bir eşleşme buldular, bu bölge İskoç yarımadasının ucunun bir kısmını ve Orkney Adaları’nı da içeriyor.

Çalışmanın ortak yazarlarından Aberystwyth Üniversitesi jeoloğu Nick Pearce, “Bu jeolojik ‘parmak izi’ İngiltere’deki başka hiçbir tortul alanda tekrarlanmıyor” dedi.

Greaney, taşın bu kadar uzun bir mesafeye taşınmasının lojistik açıdan zor olmasının, antik Britanya’nın bu iki bölgesi arasındaki yüksek düzeyde koordinasyon ve kültürel bağlantıyı gösterdiğini söyledi.

Stonehenge, yaklaşık 5.000 yıl önce, farklı zamanlarda getirilen farklı daireler oluşturan taşlarla inşa edildi. Taşların yerleşimi, yaz gündönümü sırasında güneşin bir taş “pencere”den doğmasını sağlar. Sunak taşının eski amacı — Stonehenge’in kalbinde düz bir şekilde duran, şimdi diğer kayaların altında — bir gizem olarak kalmaya devam ediyor.

“Stonehenge bir yerleşim yeri değil, bir tören veya ritüel yeridir,” diyor çalışmaya dahil olmayan İngiliz Mirası’nın kıdemli küratörü Heather Sebire. Geçmişte yapılan arkeolojik kazılarda, alanda şölen veya günlük yaşam olduğuna dair bir kanıt bulunmadığını söyledi.

Önceki araştırmalar, Stonehenge çevresi ile İskoçya’nın Orkney Adaları arasında kültürel bağlantılar (örneğin çanak çömlek stillerindeki benzerlikler) olduğunu göstermiştir. Stonehenge’deki diğer taşlar Batı Galler’den gelmiştir.

İngiltere’de başka Neolitik taş çemberleri bulunsa da, “Stonehenge’i benzersiz kılan şey, taşların kaynağının uzaklığıdır” diyor Aberystwyth Üniversitesi’nden çalışmanın ortak yazarlarından Richard Bevins.