ABD’nin Bangladeş’in eski başbakanı Şeyh Hasina’nın devrilmesini düzenlediğine dair asılsız komplo teorisi Rus dezenformasyon anlatısına hakimdir. Propaganda kampanyası üst düzey devlet yetkililerini ve haber medyasını içerir.

Anlatılanlar yeni değil: Rusya, onlarca yıldır dünya çapındaki demokratik ve popüler protestoları ABD’nin kışkırttığı “renkli devrimler” olarak itibarsızlaştırmaya çalışıyor, iç siyasetin gerçekliğini ve yerel şikayetleri görmezden geliyor.

Rusya’nın devlet haber ajansı Sputnik’in yorum ve analizlerinde, Hasina’nın 5 Ağustos’ta istifa ederek Bangladeş’ten Hindistan’a gitmesine yol açan olaylar, ABD öncülüğündeki renkli devrim olarak tanımlandı.

Eleştirmenler, bir zamanlar demokratik yönetimin savunucusu olan Hasina’nın giderek daha otoriter hale geldiğini ve Ocak ayında dördüncü kez göreve geldiğini söylüyor.

ABD, muhalefete, eleştirmenlere, insan hakları aktivistlerine ve gazetecilere yönelik sistematik baskılardan endişe duyduğunu ve bunun Bangladeş’in özgür ve adil bir seçim düzenlemesini büyük ölçüde engellediğini belirtti.

Ancak Hasina’nın istifasına yol açan olaylar, öğrencilerin devlet memurluğu için uygulanan kota sistemine karşı protestolarının başladığı haziran ortasında başladı.

DOSYA – Bangladeş’in Dakka kentinde, 19 Temmuz 2024’te öğrencilerin kota karşıtı protestoları sonrasında ülke genelinde şiddet olayları yaşanırken, bir gösterici, Bangladeş Sınır Muhafızları ve polisle devlet televizyonunun dışında çatışan protestoculara el kol hareketleri yapıyor.

BM’nin ön raporunda, başlangıçta barışçıl olan protestoların “Bangladeş’teki gençler arasındaki daha derin ekonomik hayal kırıklıklarını yansıttığı” ve yüksek genç işsizliğiyle vurgulandığı belirtildi.

Raporda, “Bangladeş’te demokratik ve toplumsal alanın giderek kısıtlandığı” belirtildi.

Hükümet gösterileri şiddetle bastırarak karşılık verdi ve yüzlerce ölüme yol açtı. Bu baskı sadece halkın huzursuzluğunu körükledi ve Hasina’nın sonunda istifa etmesine ve kaçmasına neden oldu.

Rus medyasının büyüttüğü komplo teorileri de bunu izledi.

‘İstifa beyanı’

Hindistan’ın Economic Times gazetesi 11 Ağustos’ta Hasina’nın “yakın arkadaşları” tarafından iletilen, teslim edilmeyen bir konuşmayla ilgili haber yaptı.

Hasina’nın bu konuşmasında, Bangladeş’e ait Saint Martin Adası’nın egemenliğini “teslim etmiş” ve “Amerika’nın Bengal Körfezi üzerinde egemenlik kurmasına izin vermiş olsaydı” “iktidarda kalacağını” söylediği iddia ediliyor.

Hasina’nın oğlu Sajeeb Wazed, 11 Ağustos’ta annesine atfedilen iddia edilen “istifa beyanının” “tamamen yanlış ve uydurma” olduğunu söyledi.

Beyaz Saray iddiayı “tamamen yanlış” olarak nitelendirdi.

Rusya’nın devlet medyası Sputnik Hindistan, ABD’nin Hasina hükümetini devirdiğini iddia etmek için itibarsızlaştırılmış “istifa mektubunu” defalarca kullandı ve Wazed’in itirazlarını defalarca dikkate almadı.

Hasina, Haziran 2023’te hiçbir kanıt göstermeden, içerideki muhaliflerin ve dış güçlerin Bangladeş’in Saint Martin üzerindeki egemenliğini tehdit ettiğini iddia etti.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller, Washington’ın “St. Martin Adası’nı ele geçirmekle ilgili hiçbir görüşmeye girmediğini” söyledi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in üst düzey danışmanlarından Nikolai Patruşev de Hasina’nın ABD’nin Bangladeş’te askeri varlık kurmasına izin vermemesi nedeniyle ABD ve Batılı müttefiklerinin Bangladeş’te kaos çıkardığını iddia etti.

Sputnik’in yayımladığı diğer yorumlarda ise ABD’nin “Saint Martin’i, ABD askeri üslerinin bulunduğu Japon adası olan Okinawa’ya dönüştürmek istediği” iddia edildi.

Boyutu, konumu ve arazi yapısı gibi çeşitli faktörler nedeniyle Saint Martin, ABD deniz veya hava üssü için uygun bir seçenek değil.

Gaz sahası ihalesi

Sputnik Hindistan da ABD’nin Hasina’nın devrilmesini Bangladeş’in enerji kaynaklarının kontrolünü ele geçirmek için organize ettiğini ima etti.

Sputnik Hindistan, 18 Ağustos tarihli bir X paylaşımında, Hasina’nın Mayıs ayında Bangladeş’in keşfettiği bir açık deniz doğalgaz sahası için ihale açtığını ve “Exxon Mobil gibi büyük ABD firmalarının ilgisini çektiğini” iddia etti.

ABD Başkanı Joe Biden’ın GIF görüntüsünün de yer aldığı paylaşımda, söz konusu kaynakların keşfinin ve Hasina’nın istifasının bir “tesadüf” olup olmadığı sorgulanıyordu.

Bangladeş, mayıs ayında devlet kontrolündeki bir gaz sahasında rezervler keşfetti ancak söz konusu gazın çıkarılmasını yerel bir firma yürütüyor.

Exxon Mobil’in çıkarları ile Hasina’nın görevden alınması arasındaki bağlantıya dair Rus spekülasyonunun hiçbir değeri yok. Exxon Mobil, Mart 2023’te Bengal Körfezi’ndeki enerji rezervuarlarını keşfetmeye ilgi göstermişti ve Mart 2024’te 24 petrol ve gaz bloğunu keşfetmek için bir lisans turu duyuruldu.

Hasina’nın istifasının süreçten etkilendiğine dair bir belirti yok.

Rus medyası, Bangladeş’teki olayları Hindistan’da ABD’ye karşı güvensizlik yaratmak için kullanmaya çalıştı.

Sputnik Hindistan, ABD’li diplomatların iktidardaki Bharatiya Janata Partisi üyeleriyle de düzenli olarak bir araya gelmesine rağmen, istihbaratın ABD’li diplomatlarla muhalefet arasındaki görüşmeleri “izlediğini” bildirdi.

Hindistan’ın The Hindu gazetesi, Hindistan hükümetinin, Rus medyasının yabancı diplomatlar ve siyasi figürler arasındaki görüşmeler hakkında kamuoyunu yanıltıcı mesajlar yayması nedeniyle endişe duyduğunu bildirdi. Gazete, bu görüşmelerin “görevlerinin meşru bir parçası” olduğunu söyledi.

Rusya’nın ABD’nin Hasina hükümetini devireceği yönündeki iddiaları aylar öncesine dayanıyor.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova, kanıtların ne özgür ne de adil olduğunu gösterdiği Bangladeş’teki 7 Ocak genel seçimleri öncesinde, ABD’nin, sonuç Washington’ın hoşuna gitmezse “Arap Baharı” tipi bir ayaklanma düzenlemeyi ve “durumu daha da istikrarsızlaştırmayı” planladığını ileri sürmüştü.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Sözcüsü John Kirby iddiayı “klasik Rus propagandası” olarak niteledi.