Uluslararası Adalet Divanı (UAD) yargıçları, Güney Afrika’nın İsrail’in Gazze’deki askeri operasyonunun devlet öncülüğündeki bir soykırım olduğu yönündeki suçlamalarının ardından İsrail’e karşı olağanüstü hal tedbirleri hakkında kararını veriyor, 26 Ocak 2024, Hollanda, Lahey.

Piroschka Van De Wouw | Reuters

Birleşmiş Milletler’in en yüksek mahkemesi, İsrail’in Filistin toprakları ve yerleşim birimlerini işgalinin yasadışı olduğunu ve en kısa sürede geri çekilmesi gerektiğini belirterek, İsrail-Filistin ihtilafına ilişkin bugüne kadarki en güçlü tespitini yaptı.

Uluslararası Adalet Divanı (UAD) olarak da bilinen Dünya Mahkemesi’ndeki yargıçların verdiği tavsiye kararı bağlayıcı olmasa da uluslararası hukuk açısından önem taşıyor ve İsrail’e desteği zayıflatabilir.

Cumhurbaşkanı Nawaf Salam, 15 yargıçtan oluşan bir heyetin bulgularını okurken, “Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki İsrail yerleşimleri ve bunlarla ilişkili rejim, uluslararası hukuka aykırı olarak kuruldu ve sürdürülüyor” dedi.

Mahkeme, İsrail’in yükümlülükleri arasında zararların tazmini ve “mevcut yerleşim yerlerindeki tüm yerleşimcilerin tahliyesi”nin de yer aldığını belirtti.

İsrail Dışişleri Bakanlığı ise hızlı bir tepki göstererek, söz konusu görüşü “temelden yanlış” ve tek taraflı olarak reddederek, bölgede siyasi bir çözümün ancak müzakerelerle sağlanabileceği yönündeki tutumunu yineledi.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun ofisi yaptığı açıklamada, “Yahudi milleti kendi topraklarında işgalci olamaz” dedi.

İsrail güvenlik güçleri, 4 Ocak 2024’te işgal altındaki Batı Şeria’nın Tulkarm kenti yakınlarındaki Filistinli mülteciler için kurulan Nur Şems kampına düzenlenen İsrail baskını sırasında mevzi alıyor.

Zain Cafer | AFP | Getty Images

Bu görüş, Batı Şeria’daki yerleşimcilerin yanı sıra, yerleşimci hareketine yakın milliyetçi dini partiye bağlı olan ve kendisi de Batı Şeria’daki bir yerleşim yerinde yaşayan Maliye Bakanı Bezalel Smotrich gibi politikacıları da kızdırdı.

Sosyal medya platformu X’te yaptığı paylaşımda, “Lahey’e cevap – Egemenlik hemen şimdi” ifadelerini kullanarak Batı Şeria’nın resmen ilhakını talep ettiğini belirtti.

En büyük yerleşimci konseylerinden biri olan Binyamin Bölgesel Konseyi Başkanı İsrael Gantz, Uluslararası Adalet Divanı’nın görüşünün “İncil’e, ahlaka ve uluslararası hukuka aykırı” olduğunu söyledi.

‘Hiçbir suç ortaklığı yok’

ICJ görüşünde ayrıca, BM Güvenlik Konseyi, Genel Kurul ve tüm devletlerin işgali yasal olarak tanımama ve işgal altındaki topraklarda İsrail’in varlığını sürdürmesine “yardım veya destek sağlamama” yükümlülüğü bulunduğu tespit edildi.

ABD, İsrail’in en büyük askeri müttefiki ve destekçisidir.

Filistin Dışişleri Bakanlığı ise görüşü “tarihi” olarak nitelendirerek, devletleri buna uymaya çağırdı.

“Yardım yok. Destek yok. Suç ortaklığı yok. Para yok, silah yok, ticaret yok… İsrail’in yasadışı işgalini desteklemek için hiçbir eylem yok,” dedi Filistin elçisi Riyad el-Maliki Lahey’deki mahkemenin dışında.

Dava, Ekim ayında başlayan Gazze savaşından önce, 2022 yılında BM Genel Kurulu’ndan hukuki görüş alınması talebinde bulunulmasından kaynaklanıyor.

İsrail, Filistinlilerin devlet kurmak istediği tarihi Filistin bölgeleri olan Batı Şeria, Gazze Şeridi ve Doğu Kudüs’ü 1967 Ortadoğu savaşında ele geçirmiş ve o tarihten bu yana Batı Şeria’da yerleşim yerleri inşa etmiş ve bunları sürekli genişletmiştir.

İsrail bayrağı, 19 Nisan 2024’te Kudüs’teki Mescid-i Aksa ve şehir silüetine bakan Zeytin Dağı’nda dalgalanıyor. ABD medyası, yetkililerin İsrail’in baş düşmanı İran’a misilleme saldırıları düzenlediğini söylediğini aktarırken, İran’ın devlet medyası 19 Nisan’da ülkenin merkezindeki İsfahan eyaletinde patlamalar olduğunu bildirdi.

Ahmed Garablı | Afp | Getty Images

İsrailli liderler, tartışmalı topraklar üzerinde yer aldıkları için bu toprakların hukuki anlamda işgal altında olmadığını savunuyor ancak Birleşmiş Milletler ve uluslararası toplumun büyük bölümü bunları işgal edilmiş topraklar olarak görüyor.

Şubat ayında 50’den fazla devlet mahkemeye görüşlerini sunarken, Filistinli temsilciler mahkemeden İsrail’in işgal altındaki tüm bölgelerden çekilmesi ve yasadışı yerleşim birimlerini boşaltması yönünde karar almasını talep etti.

İsrail, sözlü duruşmalara katılmadı ancak mahkemeye, tavsiye kararının verilmesinin İsrail-Filistin ihtilafını çözme girişimlerine “zarar vereceğini” bildiren yazılı bir açıklama yaptı.

Katılan devletlerin çoğunluğu mahkemeden işgalin yasadışı olduğuna karar vermesini isterken, Kanada ve İngiltere’nin de aralarında bulunduğu bir avuç devlet ise mahkemenin istişari görüş bildirmeyi reddetmesi gerektiğini savundu.

ABD, mahkemeden İsrail güçlerinin Filistin topraklarından koşulsuz çekilmesine karar verilmemesini istemişti.

ABD’nin tutumu, mahkemenin “toprak karşılığında barış” ilkesi temelinde iki devletli çözüme yönelik müzakereleri sekteye uğratabilecek bir karar vermemesi gerektiği yönündeydi.

2004 yılında ICJ, Batı Şeria’nın büyük bir kısmının etrafındaki İsrail ayırma bariyerinin yasadışı olduğuna ve İsrail yerleşimlerinin uluslararası hukuka aykırı olarak kurulduğuna dair tavsiye niteliğinde bir karar verdi. İsrail bu kararı reddetti.