Washington —

Çin ve Rusya, analistlerin ordularını desteklemeyi ve ABD öncülüğündeki küresel düzeni zayıflatmayı amaçladığını söylediği planlı bir bankacılık sistemi kullanarak ekonomik iş birliklerini genişletme konusunda anlaştı.

İki ülke, ticarette “sorunsuz” ödemeyi kolaylaştırmak için “iki ülkede karşılıklı hesaplar açılması ve şubeler ile bağlı bankalar kurulması” da dahil olmak üzere “ödeme ve mutabakat altyapısının güçlendirilmesi ve geliştirilmesi” konusunda mutabakata vardıklarını belirten ortak bir bildiri yayınladı.

Rus haber ajansı Tass’ın ertesi gün aktardığına göre, bildiri, Çin Başbakanı Li Qiang’ın Çarşamba günü Moskova’da Rusya Başbakanı Mihail Mişustin ile görüşmesinin ardından yayımlandı.

Rus hükümetinin tutanaklarına göre, Mişustin toplantıda, “Batılı ülkeler saçma bahanelerle gayrimeşru yaptırımlar uyguluyor, ya da daha basit bir ifadeyle haksız rekabete giriyor” dedi.

Mişustin ayrıca, iki ülke arasında yatırım, ekonomi ve ticaret alanlarındaki iş birliğinin güçlenmesiyle birlikte, ulusal para birimlerinin kullanımının da arttığını, karşılıklı ödemelerde ruble ve RMB’nin payının yüzde 95’i aştığını kaydetti.

Li ve Mişustin Salı günü ekonomik, yatırım ve ulaştırma iş birliği konusunda bir düzineden fazla anlaşma imzaladılar. Li, Mişustin’in daveti üzerine Moskova’ya resmi bir ziyaret gerçekleştiriyordu.

Hudson Enstitüsü’nden kıdemli araştırmacı David Asher, “Ruslar ile Çinliler arasındaki bu toplantı önemli çünkü çok daha geniş bir işbirliği alanına giriyor ve bu da ABD’nin ulusal güvenliğini tehdit eden “daha büyük bir askeri boyuta” sahip olacak.

Asher, ikili iş birliklerinin “Rusya’nın Pasifik’te ve Güney Çin Denizi’nde Çin’e yardım etmesine” yol açabileceğini, bunun karşılığında da Pekin’in Rusya’nın Ukrayna’daki savaş çabalarına yardımcı olan Moskova’nın ekonomisine ve sanayisine destek verebileceğini, bunun da “ABD’ye meydan okuyarak” gerçekleştiğini sözlerine ekledi.

Dışişleri Bakanlığı’ndan bir sözcü Perşembe günü VOA Korece’ye yaptığı açıklamada, ABD’nin “ÇHC konusunda endişeli” olduğunu söyledi. [People’s Republic of China] “Rusya’nın savunma sanayi altyapısının yeniden inşasına destek, özellikle alet, mikroelektronik ve diğer ekipmanlar gibi çift kullanımlı malların sağlanması.”

Sözcü şöyle devam etti: “ÇHC, Rusya’nın savunma sanayi tabanını yeniden inşa ederken ve Avrupa güvenliğine yönelik en büyük tehdide katkıda bulunurken tarafsız bir taraf olduğunu iddia edemez.”

Columbia Üniversitesi Uluslararası ve Kamu İşleri Okulu’nda yardımcı doçent olarak görev yapan ve Dışişleri Bakanlığı’nın Rusya’nın Ukrayna’daki saldırganlığına yanıt olarak uluslararası yaptırımları tasarlamasına yardımcı olan Edward Fishman, “Çin, Putin’in tek can simidi” dedi.

Rus devlet ajansı Sputnik tarafından yayımlanan bu havuz fotoğrafında, Rusya Başbakanı Mihail Mişustin (sağda), 21 Ağustos 2024’te Moskova’da bir araya gelen Çin Devlet Konseyi Başbakanı Li Qiang ile el sıkışıyor.

Fishman, “Çinli firmalar Rusya’nın zayıf pazarlık pozisyonundan yararlandı ve bir dizi avantajlı anlaşma yaptı,” dedi. “Ancak bu anlaşmaların sadece ticari önemi yok. Putin’in savaş makinesini çalışır durumda tutuyorlar.”

ABD Hazine Bakanlığı, Cuma günü Rusya’nın Ukrayna’daki savaş çabalarını destekleyen 400’den fazla kuruluş ve kişiye yaptırım uyguladı. Bunlar arasında, makine aletleri ve mikroelektronik göndererek Moskova’nın Batı yaptırımlarından kaçmasına yardımcı olan Çinli firmalar da yer alıyor.

ABD Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adeyemo, Çin-Rusya’nın ticareti kolaylaştırmak için bir finans sistemi kurma planına yanıt olarak Financial Times’a yaptığı açıklamada, Washington’un “kurdukları şubenin ve buna izin veren ülkelerin peşine düşeceğini” söyledi.

Analistler, Çin ve Rusya’nın yaptırımlardan kaçınmak için alternatif ödeme yöntemlerine giderek daha fazla yönelebileceğini söylüyor.

Rusya, ABD’nin Rusya’nın en büyük borsasını hedef alan bir dizi yaptırımına yanıt olarak Haziran ayında Moskova Borsası’nda dolar ve avro ile ticareti askıya aldı. Rusya’nın bu hamlesi, bankaların, şirketlerin ve yatırımcıların merkezi bir borsa aracılığıyla her iki para biriminde de işlem yapmasını yasaklıyor.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinden kısa bir süre önce ABD, büyük Rus bankalarını küresel ticari işlemlerde tercih edilen para birimi olan Amerikan dolarından mahrum bıraktı.

Londra merkezli Royal United Service Institute’un Finans ve Güvenlik Merkezi Direktörü Tom Keatinge, “Hem Moskova’da hem de Pekin’de, ABD öncülüğündeki yaptırımların ötesinde faaliyet gösteren finansal ve ticari bağlantılar kurma yönünde açık bir istek var” dedi.

“Buna, ABD doları dışı ödeme ve hesaplaşma mekanizmalarının geliştirilmesi ve yörüngesindeki diğer ülkelerin ABD yaptırımlarından kaçınmasını sağlayacak daha geniş bir ‘yalıtılmış’ ödeme sistemi de dahildir” diye devam etti.

Keatinge, ödeme yöntemleri arasında merkez bankası dijital para birimlerinin yanı sıra kripto paralar ve istikrarlı paraların da olabileceğini sözlerine ekledi.

Atlantik Konseyi’nin GeoEkonomi Merkezi’nin yardımcı direktörü Maia Nikoladze’nin Haziran ayında yayınladığı rapora göre, ABD’nin Rusya’da dolarla sınır ötesi ticaret yapabilen birkaç bankaya yaptırım uygulamasının ardından, 2023 yılında Çin yuanı Rusya’nın en çok işlem gören para birimi olarak doların yerini aldı.

VOA’ya konuşan Nikoladze, renminbi ve ruble üzerinden yapılan işlemlerin, Washington’un Aralık 2023’te Rus kuruluşlarla işlem yapan yabancı bankalara ikincil yaptırımlar uygulama yetkisi oluşturmasına kadar Moskova’nın yaptırımların etkilerini hafifletmesine olanak tanıdığını söyledi.

Nikoladze, “O zamandan beri Rusya, Çin’den petrol ödemelerini tahsil etmekte zorluk çekiyor” dedi ve Moskova’nın Çin’deki Rus banka şubeleri aracılığıyla işlemleri gerçekleştirmenin bir yolunu bulmasına rağmen, bazı işlemlerin “altı aya kadar” geciktiğini söyledi.

Newsweek’in bu ayki makalesine göre, Rus gazetesi İzvestia, Çin bankalarının yüzde 98’inin Rusya’dan Çin yuanı ödemelerini reddettiğini bildirdi.

Hudson Enstitüsü’nden Asher, Rusya’nın yuan kullanımından daha da kritik olanın, Hong Kong Para Otoritesi’nin Takas Merkezi Otomatik Transfer Hesaplaşma Sistemi (CHATS) üzerinden Pekin-Moskova işlemlerinde ABD doları kullanılması olduğunu söyledi. CHATS, HSBC gibi “yılda yüzlerce milyar dolarlık” ticaret yapan bankalar tarafından kullanılan bir ödeme sistemi.

“ABD hükümetinin göremeyeceği bir şekilde işlemleri halledebilir,” dedi Asher. “ABD’de olmayan, ABD hükümeti tarafından kontrol edilmeyen, iyi bir görünürlüğümüz olmayan ABD doları rezervlerinden bahsediyorum ve Hong Kong bu finansal hizmeti sağlıyor.”

Reuters’ın haberine göre Hong Kong hükümeti, Çin’e yönelik tek taraflı yaptırımlar uygulamadığını, ancak Çin’in teşvikiyle BM yaptırımlarını uyguladığını söyledi.

Wilson Center’da Rus siyasi ve ekonomik gelişmeleri konusunda uzman olan William Pomeranz, Pekin ile Moskova’nın bu hafta mali ve ekonomik işbirliği konusunda yaptıkları görüşmeye rağmen, “Çin’in Avrupa ve Amerika pazarlarının kötü tarafına geçmek istemediğini” ve “sadece Rusya’nın kendi yarattığı bir sorunda Rusya’ya yardım etmek için” Batı ile ekonomik bağlarını riske atmayacağını söyledi.