Yeni bir araştırmaya göre Alzheimer hastalığı, onlarca yıldır kullandığımız bir ilaçla tedavi edilebilir.

Araştırmacılar, hamile kadınlarda doğumu başlatmak için kullanılan bir tür ilacın, aynı zamanda insanlarda işlevsiz olan beyindeki atıkların temizlenmesini sağlayan sistemi hızlandırdığını buldu.

İşte bu yüzden bazıları Alzheimer ve diğer bunama türlerine ‘kirli beyin’ hastalıkları diyor. Çünkü atık bertaraf sistemi yavaşladığında, beyinde toksik atıklar birikiyor, sağlıklı dokuyu sıkıştırıyor ve hasara uğratıyor.

Çalışmayı yöneten Rochester Üniversitesi’nden makine mühendisliği profesörü Dr. Douglas Kelley, kas kasılmalarına neden olan ilaçların uygulanmasının bu fonksiyonun bir kısmını geri kazandırabileceğini söyledi.

Yılda bir milyondan fazla gebeliğin gerçekleşmesine yardımcı olmak için kullanılan bu tür ilaçlar, hap olarak alınabiliyor, damardan ve topikal olarak uygulanabiliyor ve fiyatı 561 dolar.

Dr. Douglas Kelley (solda) ve Profesör Tin Du (sağda) gibi meslektaşları tarafından Rochester Üniversitesi’nde yürütülen araştırma, yaygın bir ilacın yaşlı beyinlerde glifatik sistemin işlevlerini geri kazandırmaya yardımcı olabileceğini buldu

Araştırmacılar, yaşlılıkla ve Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıklarla birlikte yavaşlamaya başlayan beynin glifatik sistem olarak bilinen atık giderme sistemini incelediler.

Dr. Kelley, ‘Bu araştırma, servikal lenf damarı fonksiyonunun yeniden sağlanmasının, yaşlanmayla ilişkili olarak beyinden atıkların daha yavaş uzaklaştırılması sorununu önemli ölçüde çözebileceğini gösteriyor’ dedi.

‘Üstelik bu, halihazırda klinik olarak kullanılan ve potansiyel bir tedavi stratejisi sunan bir ilaçla gerçekleştirildi.’

Nature Aging dergisinde yayımlanan araştırmada, beynin atıkları uzaklaştırmak için kullandığı glifatik sistem adı verilen karmaşık tünel ve pompa dizisi incelendi.

Sistem, beynin dokusuna sıvı pompalayarak, nöronlara zarar verebilecek eski hücreleri ve proteinleri temizliyor ve dışarı atıyor.

Genç ve sağlıklı bir beyinde bu sistem iyi yağlanmış ve verimlidir. Ancak yaşlandıkça veya bunama geliştirdikçe yavaşlar.

Alzheimer’a dair bir teoriye göre, bu yavaşlama beta amiloid adı verilen proteinlerin birikmesine neden oluyor.

Beta amiloid, genç beyinlerde artık işe yaramadığında işlenerek işlenmek üzere vücuda gönderilen doğal bir proteindir.

Ancak Alzheimer’da, bu işlevsiz proteinlerin demetleri birikerek hastalığın bir belirtisi haline gelebilir ve sağlıklı beyin dokusunu sıkıştırıp öldürebilir.

Parkinson hastalığında alfa-sinüklein adı verilen farklı bir proteinle de benzer bir süreç yaşanıyor.

Dr. Kelley, farelerin beyinlerindeki pompaları işaretleyip çalışmalarını kaydederek, beyin atık sistemlerinin yaşla birlikte nasıl yavaşladığını gözlemleyebildi.

Genç ve sağlıklı farelerde bu pompaların hızlı çalıştığını ve beyinden kirli sıvının neredeyse sürekli bir şekilde dışarı aktığını buldu.

Ancak yaşlı farelerde kasılmalar yaklaşık yüzde 63 oranında yavaşladı ve beyinde daha fazla ‘kir’ birikmesine neden oldu.

Pompalamanın gecikmesini gören araştırmacılar, yıllardır kullanılan prostanoid adı verilen bir ilaç türünü düşünmeye başladılar.

Prostanoidler, vücudunuzun doğal olarak ürettiği ve kas kasılmalarına neden olan bir yağ türü olan prostaglandinleri etkileyen ilaçlardır.

Bu ilaçlar doğum sırasında kas kasılmalarını başlatmaya yardımcı olmaktan, glokomu tedavi etmeye ve kan akışını değiştirmeye kadar çok çeşitli tıbbi durumlarda faydalıdır.

2020 yılında Amerikan bebeklerinin yaklaşık yüzde 31’inin doğumunda kullanıldılar ve doz başına yaklaşık 561 dolar karşılığında 1.117.612 yeni insanın dünyaya gelmesine yardımcı oldular.

Bunlardan en ünlüsü muhtemelen ilaçlı kürtajda kullanılan iki ilaçtan biri olan misoprostol’dur.

Araştırmacılar farelerin boyunlarına, beyin atıklarını işleyen pompaların hemen üstüne bir tür topikal prostanoid ilaç uyguladılar. Teori, bunun pompalardaki kasların tekrar güçlenmesini sağlayabileceğiydi.

İlaç yaşlı farelerin pompalarının hızını artırdı ve beyindeki eski sıvıyı temizlemede genç ve sağlıklı fareler kadar etkili hale getirdi.

Dr. Kelley, ‘Bu yaklaşımın, belki de diğer müdahalelerle birleştirildiğinde, bu hastalıklar için gelecekteki tedavilerin temeli olabileceğini görebiliriz’ dedi.